Τελευταία ενημέρωση: 15 Ιανουαρίου, 2021

Τι είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο;

Ο όρος εγκεφαλικό επεισόδιο χρησιμοποιείται για να περιγράψει το γεγονός της διακοπής της ροής του αίματος σε αγγεία του εγκεφάλου με συνέπεια τη νέκρωση των εγκεφαλικών περιοχών που αιματώνονται από τα συγκεκριμένα αγγεία. Το αποτέλεσμα του επεισοδίου είναι μόνιμες – άλλοτε ελαφρές και άλλοτε πολύ σοβαρές – εγκεφαλικές βλάβες που συνεπάγονται κινητικές, γλωσσικές, γνωστικές , αισθητηριακές, ψυχολογικές διαταραχές και πιθανώς διαταραχές στην κατάποση.

 
Με ποιους μηχανισμούς προκαλείται ένα εγκεφαλικό επεισόδιο;

Υπάρχουν δύο βασικοί μηχανισμοί με τους οποίους προκαλούνται τέτοιου είδους νευρολογικές βλάβες. Το ισχαιμικό επεισόδιο και η εγκεφαλική αιμορραγία. Ισχαιμικό επεισόδιο προκαλείται όταν ένας θρόμβος αίματος (πηγμένο αίμα) μέσω της κυκλοφορίας φτάνει σε ένα αγγείο από το οποίο δεν χωρά να περάσει και το φράζει (εμβολισμός). Από τη φραγή όλα τα εγκεφαλικά κύτταρα τα οποία τροφοδοτούνταν με αίμα και τρέφονταν από το συγκεκριμένο αγγείο, νεκρώνονται. Η βλάβη είναι μόνιμη και φαίνεται σαν σκούρα γκριζωπή σκιά σε μια αξονική τομογραφία. Ισχαιμικό επεισόδιο έχουμε και όταν ένα αγγείο του εγκεφάλου σταδιακά στενεύει και τελικά φράζει. Συνήθης αιτία για αυτό είναι τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα που συντελούν στην δημιουργία αθηρωματικής πλάκας ή η εναπόθεση «πηγμάτων» αίματος σε σημεία του αγγείου όπου το αίμα κτυπάει και τραυματίζεται ενεργοποιώντας τους μηχανισμούς πήξης του.

Ένας άλλος διαφορετικός μηχανισμός που οδηγεί σε νέκρωση εγκεφαλικών κυττάρων είναι η διάρρηξη κάποιου εγκεφαλικού αγγείου που προκαλεί εγκεφαλική αιμορραγία. Λόγω της αιμορραγίας και της πτώσης της πίεσης το αίμα δεν φτάνει στα κύτταρα που τρέφονται από το αγγείο που διερράγη και επέρχεται νέκρωση στη συγκεκριμένη περιοχή.

 
Ποιες είναι οι συνέπειες ενός εγκεφαλικού επεισοδίου;

Οι συνέπειες εξαρτώνται από το μέγεθος της εγκεφαλικής βλάβης που προκαλείται από το επεισόδιο. Υπάρχουν βλάβες που ο ασθενής μπορεί να αντιλαμβάνεται σαν παροδική ζάλη στην περίπτωση ενός ελαφρότατου επεισοδίου αλλά και βλάβες που οδηγούν σε σοβαρότατα κινητικά, επικοινωνιακά, γνωστικά, αισθητηριακά, ψυχολογικά, κοινωνικά και λειτουργικά προβλήματα, καθώς και διαταραχές της κατάποσης. Συχνή είναι η εικόνα του ασθενούς με ημιπληγία (παράλυση ή πάρεση του χεριού και του ποδιού σε μια πλευρά του σώματος) και μερική απώλεια του λόγου και της ομιλίας.

 
Τι είναι η Αφασία;

Η Αφασία ή δυσφασία είναι μία επίκτητη διαταραχή του λόγου που την χαρακτηρίζει η απώλεια συγκεκριμένων γλωσσικών λειτουργιών που έχουν να κάνουν με την ικανότητα α) να παράγουμε λεκτικά μηνύματα (να βρίσκουμε τις κατάλληλες λέξεις, να τις βάζουμε μαζί για να συντάξουμε λεκτικά μηνύματα τα οποία τελικά εκφωνούμε στους ακροατές μας) και β) να κατανοούμε το λόγο των άλλων (να προσλαμβάνουμε και να καταλαβαίνουμε λέξεις, σειρές λέξεων και τα νοήματα που σηματοδοτούν αυτές οι σειρές και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα) γ) να χρησιμοποιούμε το γραπτό λόγο (να γράφουμε και να διαβάζουμε).

Οι αφασικοί ασθενείς μπορεί να έχουν μία ή περισσότερες δυσκολίες από τις ακόλουθες:

• δυσκολία να βρουν την κατάλληλη λέξη που θέλουν να πουν ακόμα κι αν γνωρίζουν την έννοια της (ανομία)
• δυσκολία να συντάσσουν, μεγάλες, ολοκληρωμένες, γραμματικά σωστές και κατανοητές προτάσεις
• υπερπαραγωγή λόγου, μεγάλες προτάσεις με πολλές λέξεις -συνήθως ασύντακτες- χωρίς σαφές και συγκεκριμένο νόημα
• χρήση παραφασιών, δηλαδή λέξεων παραφρασμένων με φωνητικά, σημασιολογικά ή γραμματικά κριτήρια
• δυσκολία στην κατανόηση πολύπλοκων (συντακτικά και γραμματικά) προτάσεων
• δυσκολία στη συσχέτιση της λέξης με την έννοια που αντιπροσωπεύει
• δυσκολία στην κατανόηση ορισμένων κατηγοριών εννοιών (για παράδειγμα, μπορεί να κατανοούν καλύτερα συγκεκριμένες από αφηρημένες έννοιες ή συχνές λέξεις καλύτερα από σπανιότερα χρησιμοποιούμενες λέξεις)
• δυσκολίες στο γραπτό λόγο δηλαδή στη γραφή ή και στην ανάγνωση (επίκτητη δυσλεξία ή και δυσγραφία)

Λόγω των δυσκολιών αυτών το πρόσωπο με αφασία νοιώθει ότι είναι κλειδωμένο και εγκλωβισμένο μέσα στο ίδιο του το μυαλό αφού οι λέξεις και τα νοήματα υπάρχουν αλλά δεν μπορούν εύκολα και με ακρίβεια να εκφραστούν.

Επίσης, οι μη γνωρίζοντες τις δυσκολίες του προσώπου με αφασία συχνά συγχέουν τις επικοινωνιακές του δυσκολίες με διανοητικές ή θεωρούν ότι βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης. Κάτι που γίνεται αντιληπτό και δικαιολογημένα εξοργίζει τα πρόσωπα με αφασία.

Η αφασία δεν είναι αποτέλεσμα μόνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις που έχουν σαν αποτέλεσμα εγκεφαλικό τραύμα, οι όγκοι, τα μετεγχειρητικά τραύματα, οι εκφυλιστικές νευρολογικές παθήσεις, όπως για παράδειγμα η σκλήρυνση κατά πλάκας και η ασθένεια κινητικών νευρώνων, μπορεί να έχουν σαν συνέπεια και την αφασία.

 
Τι είναι η δυσαρθρία και τι η δυσπραξία;

Είναι αρθρωτικές δυσκολίες νευρολογικής αιτιολογίας και επομένως μπορεί να είναι απόρροια ενός εγκεφαλικού επεισοδίου.

Δυσαρθρία είναι η δυσκολία στην άρθρωση εξαιτίας μόνιμης ή παροδικής νευρολογικής ή μυϊκής βλάβης. Άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να έχουν υποτονία ή υπερτονία ή έλλειψη αίσθησης στους μύες τους στόματος και σαν αποτέλεσμα να έχουν δυσκολία στην άρθρωση και σε ορισμένες περιπτώσεις σιελόρροια. Η δυσαρθρική ομιλία ακούγεται περίπου σαν την ομιλία κάποιου που βρίσκεται σε κατάσταση μέθης. Η σοβαρότητα της δυσαρθρίας εξαρτάται από το είδος το σημείο και το μέγεθος της νευρολογικής βλάβης.

Δυσπραξία είναι δυσκολία στον προγραμματισμό και εκτέλεση αρθρωτικών κινήσεων απουσία μυϊκής βλάβης. Είναι νευρολογικής φύσεως δυσκολία αλλά σε πιο κεντρικό επίπεδο από τη δυσαρθρία. Ο ασθενής με δυσπραξικά χαρακτηριστικά στην ομιλία μιλά με πολλαπλές αποδόσεις της ίδιας λέξης και ενώ μπορεί να πει αυθόρμητα μία λέξη δυσκολεύεται να την πει με εντολή ή με μίμηση.

Οι δύο διαταραχές μπορεί να συνυπάρχουν όπως συχνά συνυπάρχουν και με την αφασία. Είναι σημαντικό για την πρόγνωση αλλά και για τον τρόπο αντιμετώπισης των δυσκολιών στην επικοινωνιακή λειτουργία του ασθενούς να διαπιστωθούν και να περιγραφούν με λεπτομέρεια το είδος και η σοβαρότητα των δυσκολιών του ασθενούς.

 
Εφόσον η νευρολογική βλάβη είναι μόνιμη πώς μπορεί να βοηθηθεί το πρόσωπο με αφασία;

Η προσεκτική και συνολική αξιολόγηση των αναγκών του προσώπου με αφασία από τον εξειδικευμένο θεραπευτή είναι προϋπόθεση για να προσδιοριστεί η πρόγνωση του ασθενούς και οι στόχοι της παρέμβασης.

Η λογοθεραπευτική παρέμβαση μπορεί να ξεκινήσει ενώ ακόμα ο ασθενής βρίσκεται στο νοσοκομείο. Μπορεί δε να συνεχίζεται για αρκετά χρόνια μετά –εφόσον ο ασθενής το επιθυμεί και η κλινική εικόνα του το δικαιολογεί- με διαφορετικούς στόχους σε κάθε φάση της εξέλιξής του και με διαφορετικούς τρόπους παρέμβασης. Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν για παράδειγμα ατομική ή ομαδική θεραπεία, συμβουλευτική των οικείων προσώπων για θέματα επικοινωνίας, συμμετοχή του αφασικού προσώπου σε ομάδες αυτοβοήθειας, παρέμβαση για την επίλυση λειτουργικών προβλημάτων όπως οι διαταραχές στην κατάποση (δυσφαγία), ψυχολογική στήριξη και κοινωνικοποίηση.

Γνώμονας της λογοθεραπευτικής παρέμβασης είναι η με οποιονδήποτε τρόπο αποκατάσταση της επικοινωνιακής λειτουργίας και η βελτίωση της ποιότητας ζωής του αφασικού προσώπου. Η παρέμβαση επομένως μπορεί να στοχεύει σε έναν ή περισσότερους από τους ακόλουθους τομείς:

• αξιοποίηση των υπαρχόντων επικοινωνιακών δυνατοτήτων
• υποστήριξη και υποβοήθηση της επικοινωνίας με νοήματα και σύμβολα
• επαναφορά -στο βαθμό που επιτρέπει η νευρολογική κατάσταση- των γλωσσικών ικανοτήτων κατανόησης και έκφρασης
• διερεύνηση και εκμάθηση μηχανισμών υποβοήθησης των γλωσσικών λειτουργιών. (για παράδειγμα ένας πίνακας με τα γράμματα της αλφαβήτου μπορεί να χρησιμοποιείται για να υποβοηθά την ανάκληση των λέξεων)
• αποκατάσταση της επικοινωνιακής λειτουργίας με μέσα ηλεκτρονικά και μη, για το πρόσωπο με αφασία το οποίο δεν προβλέπεται να εξελίξει λειτουργική ομιλία. Οι έννοιες αντιπροσωπεύονται με συστήματα συμβόλων εναλλακτικής επικοινωνίας τα οποία το πρόσωπο με αφασία μαθαίνει να διαχειρίζεται, με ηλεκτρονικά ή συμβατικά μέσα, και να εκφράζεται με αυτά
• αποκατάσταση των αρθρωτικών δυσκολιών με στόχο την καταληπτή ομιλία εφόσον είναι εφικτό
• μείωση της σιελόρροιας και εξάσκηση των μυών του στόματος και του προσώπου
• αντιμετώπιση της δυσφαγίας (δυσκολίες στην κατάποση)
• συμβουλευτική του ιδίου του προσώπου και των συγγενών του
• κοινωνικοποίηση και ψυχολογική στήριξη του ιδίου και της οικογενείας του μέσω των ομάδων αυτοβοήθειας και των δραστηριοτήτων των εξειδικευμένων συλλόγων