Τελευταία ενημέρωση: 26 Ιανουαρίου, 2021
Δίγλωσσος χαρακτηρίζεται κάποιος όταν μπορεί και χρησιμοποιεί με άνεση δύο διαφορετικές γλώσσες, έτσι ώστε να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις επικοινωνιακές του ανάγκες. Η διγλωσσία διακρίνεται σε βαθμίδες ανάλογα με την ηλικία του ατόμου, το επίπεδο της γνώσης αλλά και τον χρόνο κατάκτησης της δεύτερης γλώσσας σχετικά με την πρώτη. Όσον αφορά τις μικρές ηλικίες, έχει επικρατήσει να ονομάζουμε δίγλωσσα τα παιδιά που εκτίθενται πολύ νωρίς σε δύο διαφορετικές γλώσσες.
Η διγλωσσία είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει αρκετά τους γονείς αλλά και τους ειδικούς μιας και οι σχετικές επικρατούσες απόψεις της κοινωνίας δεν ήταν πάντα θετικές. Είναι αρκετά διαδεδομένη η άποψη ότι οι δύο ή οι περισσότερες γλώσσες μπορεί να «μπερδεύουν» ένα παιδί που εξελίσσεται. Επίσης, κατά καιρούς επικρατούν αντιλήψεις που συσχετίζουν τη διγλωσσία με την καθυστέρηση της ομιλίας σε παιδιά ή και τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Παλαιότερα ειδικοί υποστήριζαν ότι οι δύο γλώσσες αναπτύσσονται χωριστά και πως βρίσκονται σε ανταγωνιστική θέση. Υποστήριζαν πως δυσκολεύουν ένα παιδί που εκτίθεται σε δύο γλώσσες στο να καταφέρει να τις εξελίξει και να τις κατακτήσει σε ικανοποιητικό βαθμό.
Τι συμβαίνει κατά την κατάκτηση δύο γλωσσών
Έρευνες αποδεικνύουν ότι το σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών ενός ανθρώπου αλλά και οι γνωστικές δεξιότητές του είναι ίδιες, ανεξάρτητα από το πόσες γλώσσες γνωρίζει. Σε συνάρτηση με αυτό, έχει αποδειχθεί ότι οι εμπειρίες της μίας γλώσσας συντελούν βοηθητικά στην επεξεργασία και την κατάκτηση και της άλλης. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι επικοινωνιακές δεξιότητες είναι κοινές ή ότι μπορούν να μεταφερθούν εύκολα από τη μία γλώσσα στην άλλη, καταλήγουμε στο ότι οι δύο ή περισσότερες γλώσσες μπορούν να λειτουργούν συγχρόνως, χωρίς να εμποδίζουν η μία την άλλη. Πολλά δίγλωσσα ή πολύγλωσσα παιδιά συνηθίζουν στο να αντικαθιστούν λέξεις της μίας γλώσσας σε περιστάσεις που χρησιμοποιούν τη δεύτερη. Αυτή η αλλαγή κώδικα δεν αποτελεί διαταραχή ή δυσκολία καθώς το παιδί γνωρίζει την έννοια ασχέτως σε ποια γλώσσα θα την ονομάσει. Το συγκεκριμένο αποτελεί επιφανειακό λάθος και όχι ουσιαστικό, επικοινωνιακό.
Η διγλωσσία δεν προκαλεί γλωσσικές ή μαθησιακές δυσκολίες
Όσον αφορά την καθυστέρηση της ομιλίας ή άλλες μετέπειτα γλωσσικές δυσκολίες, η διγλωσσία δεν τις «προκαλεί». Οι παραπάνω δυσκολίες έχουν κυρίως αναπτυξιακή ή νευρολογική βάση και αιτιολογία. Αν ένα δίγλωσσο παιδί αργεί να εξελίξει την ομιλία του, αυτό πιθανότατα θα συνέβαινε ακόμη και αν ήταν μονόγλωσσο. Η κατάκτηση δύο γλωσσών όταν συμβαίνει μέσα σε ένα ισορροπημένο οικογενειακό και εκπαιδευτικό περιβάλλον, όχι μόνο δεν καθυστερεί την ανάπτυξη της ομιλίας, αλλά ενισχύει την ανάπτυξη του εγκέφαλου σε επίπεδο γνωστικών λειτουργιών. Τέλος, μελέτες που αφορούν τη σχέση πολυγλωσσίας και δυσλεξίας δείχνουν ότι δεν υπάρχει διαφορά στα ποσοστά εμφάνισης της δυσλεξίας ανάμεσα σε μονόγλωσσα και δίγλωσσα περιβάλλοντα.
Τι προτείνεται στους γονείς
Συχνά προτείνεται στους γονείς που έχουν δίγλωσσα παιδιά να εφαρμόζουν τη μέθοδο «ο κάθε γονέας μία γλώσσα, τη γλώσσα του». Παρόλα αυτά έχει αποδειχθεί ότι αυτό δεν είναι και απαραίτητο, καθώς τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία έχουν αναπτύξει από μόνα τους δεξιότητες ώστε να αναγνωρίζουν ποια γλώσσα είναι «κατάλληλη» να χρησιμοποιήσουν ανάλογα με το θέμα συζήτησης, την κατάσταση ακόμη και το άτομο στο οποίο απευθύνονται.
Λογοθεραπεία για το δίγλωσσο παιδί
Με βάση τα παραπάνω είναι εμφανές ότι έχουν αναθεωρηθεί πολλές από τις παλαιότερες απόψεις. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι η διγλωσσία δεν είναι «διαταραχή» αλλά χάρισμα για τα παιδιά. Επιπλέον, εάν ένα δίγλωσσο παιδί εμφανίζει οποιαδήποτε δυσκολία στην ομιλία ή τον λόγο, η επικράτηση της μίας γλώσσας και αφαίρεση της άλλης δεν αποτελεί λύση. Οι καταλληλότερες και αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις για το δίγλωσσο παιδί με δυσκολίες στον λόγο ή την ομιλία είναι πιθανώς αυτές που εφαρμόζονται συστηματικά και στις δύο γλώσσες, ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού.
Στο “Λόγος για Όλους” περιγράφουμε με ακρίβεια τι έχει ανάγκη το δίγλωσσο παιδί για να ενισχυθεί η γλωσσική του εξέλιξη, με τη χρήση σταθμισμένων εργαλείων και στις δύο γλώσσες αλλά και με την αξιοποίηση της κλινικής μας εμπειρίας και την αξιοποίηση της μοναδικής γνώσης των γονιών για το παιδί τους. Η υπηρεσία που απευθύνεται σε δίγλωσσα ή πολύγλωσσα παιδιά που κατοικούν στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό παρέχει αξιολόγηση και θεραπεία στην Ελληνική, Αγγλική και Αραβική γλώσσα.
Βιβλιογραφία
Stow, C., & Pert, S. (2015). SLT assessment and intervention: Best practice for children and young people in bilingual settings1. Foreword: Donald W Morrison, CEO, Stòrlann Introduction: Archie Mac Lullich.