Τελευταία ενημέρωση: 20 Φεβρουαρίου, 2021

Η δυσροϊκή ομιλία (dysfluent speech) χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως επαναλήψεις φθόγγων, συλλαβών ή λέξεων, από επιμήκυνση φθόγγων ή και μπλοκαρίσματα  σε φθόγγους (ακουστά ή σιωπηρά), που ονομάζονται Δυσροές (dysfluencies). Οι δυσροές διαταράσσουν την κανονικότητα της ροής της ομιλίας προς τα εμπρός, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, ανάλογα με τη συχνότητα που εμφανίζονται, τη διάρκεια και την έντασή τους. Οι δυσροές που παρατηρούνται στις Διαταραχές Ροής της Ομιλίας χαρακτηρίζονται από ένταση και καταβολή προσπάθειας για την υπέρβασή τους και διαφέρουν από τις τυπικές διακοπές ή παύσεις στη ροή της ομιλίας που όλοι κάνουμε για να σκεφτούμε ή να βρούμε και να οργανώσουμε αυτό που θέλουμε να πούμε.

Οι δυσροές που αποτελούν χαρακτηριστικά μιας Διαταραχής στη Ροή της Ομιλίας μπορεί να συνοδεύονται και από δευτερεύουσες συμπεριφορές, (γκριμάτσες του προσώπου, κινήσεις του κεφαλιού), σωματική μυϊκή ένταση, αρνητικές αντιδράσεις, αποφυγή φθόγγων, λέξεων ή περιστάσεων επικοινωνίας ή ακόμη και μειωμένη εμπλοκή σε επικοινωνία. Διαταραχές που ταξινομούνται ως Διαταραχές Ροής Ομιλίας είναι: α) ο Εξελικτικός Τραυλισμός (Developmental Stuttering), o τραυλισμός δηλαδή που πρωτοεμφανίζεται νωρίς στην νηπιακή ηλικία, γίνεται χρόνιος και συνοδεύει τα παιδιά στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τους (είναι αυτός στον οποίο όλοι αναφερόμαστε όταν λέμε «τραυλισμός») β) ο Επίκτητος Τραυλισμός γ) άλλες Άτυπες Διαταραχές Ροής και δ) ο Βατταρισμός ή αλλιώς Ταχυλαλία.

Οι αγγλικοί όροι “Stuttering” και “Stammering” χρησιμοποιούνται εναλλασσόμενα και αναφέρονται στη διαταραχή του «τραυλισμού». Ο αγγλικός όρος “Cluttering” αναφέρεται στη διαταραχή του  «Βατταρισμού» ή «Ταχυλαλίας», όροι που χρησιμοποιούνται εναλλασσόμενα στα ελληνικά. Συχνά στην ελληνική ορολογία οι όροι «τραυλισμός» και «βατταρισμός» χρησιμοποιούνται λανθασμένα σαν συνώνυμοι. Οι επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας, στους οποίους συγκαταλέγονται και οι λογοθεραπευτές, έχει επικρατήσει να αναφέρονται και να απευθύνονται στο άτομο με διαταραχή τοποθετώντας την έννοια του «προσώπου» πριν τη «διαταραχή»: «παιδί που τραυλίζει», «πρόσωπο που τραυλίζει». Ωστόσο κάποια πρόσωπα που τραυλίζουν προτιμούν να αναφέρονται στον εαυτό τους ως «τραυλός» και έχουν ληφθεί κάποιες πρωτοβουλίες τελευταίως στο εξωτερικό για να μην χρησιμοποιείται ο όρος «πρόσωπο που τραυλίζει». Οι περισσότεροι λογοθεραπευτές ακολουθούν την άποψη και την προτίμηση του εκάστοτε πελάτη τους σχετικά με την ορολογία που θέλει εκείνος ή εκείνη να χρησιμοποιεί.

 
Χαρακτηριστικά των Διαταραχών Ροής
 
Ο Εξελικτικός Τραυλισμός μπορεί να είναι παροδικός ή χρόνιος. Τυπικά, εκδηλώνεται κοντά στην ηλικία των 2,5 ετών και η έναρξή του μπορεί να είναι σταδιακή ή απότομη. Πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν ότι από το 5% των παιδιών που θα εμφανίζουν συμπτώματα τραυλισμού στην νηπιακή ηλικία το ένα τρίτο θα ξεπεράσει τα συμπτώματα μέσα στους πρώτους 18 μήνες. Ακόμη ένα τρίτο εξ αυτών θα ξεπεράσει τα συμπτώματα μέσα στα τρία πρώτα χρόνια από τη στιγμή της έναρξης των πρώτων συμπτωμάτων (Mansson, 2000; Yairi & Ambrose, 2005).

Ο Eπίκτητος Tραυλισμός συνήθως έχει χρόνο έναρξης μεγαλύτερες ηλικίες και σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο σημαντικό γεγονός. Μπορεί να είναι νευρολογικός (σχετιζόμενος με νευρολογική πάθηση ή βλάβη), ψυχογενής (σχετιζόμενος με τραυματική ψυχολογική εμπειρία), φαρμακευτικός (σχετιζόμενος με τη λήψη συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής) ή να έχει ιδιοπαθή αιτιολογία.

Ο Βατταρισμός (Ταχυλαλία) εμφανίζεται σαν αυτόνομη διαταραχή ή μπορεί να συνυπάρχει με τον τραυλισμό. Έχει μία σειρά από αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά όπως για παράδειγμα η γρήγορη ταχύτητα ομιλίας και η ακανόνιστη ροή. Στον βατταρισμό μπορεί να υπάρχει παραγωγή φθόγγων, συλλαβών, φράσεων χωρίς αρθρωτική ακρίβεια, φυσικότητα και καθαρότητα, καθώς και δυσκολία στη χρήση κατάλληλων παύσεων στα σημεία που απαιτούνται κατά τη διάρκεια της ομιλίας. Στην ταχυλαλία, οι παραλείψεις και/ή ο συγκερασμός φθόγγων, ειδικά σε πολυσύλλαβες λέξεις, μπορεί να επηρεάσουν την καθαρότητα και καταληπτότητα της ομιλίας από τον ακροατή. (St. Louis & Schulte, 2011).

Η Άτυπη Διαταραχή Ροής μπορεί να χαρακτηρίζεται από επαναλήψεις στην τελική συλλαβή της λέξης (π.χ. γάτα-τα–τα–τα) ή πιο σπάνια από την παρεμβολή ενός γλωττιδικού στιγμιαίου φθόγγου (glottal stop) στη μέση της λέξης ή την παρεμβολή ενός ήχου /h/ εντός της λέξης. Ο γλωττιδικός φθόγγος παράγεται με κλείσιμο των φωνητικών χορδών και ακούγεται σαν «κόμπος στο λαιμό» ενώ το /h/ σαν ήχος τριβής του αέρα στον φάρυγγα κατά την εκπνοή.  Άτυπες μορφές δυσροών έχουν παρατηρηθεί σε περιπτώσεις παιδιών τυπικής ανάπτυξης (Humphrey, 1997; McAllister & Kingston, 2005) καθώς και σε παιδιά που εμφανίζουν συμπτώματα Διαταραχής του Αυτιστικού Φάσματος, (Scaler Scott et al, 2006; Scaler Scott et al, 2014).

Η συχνότητα και η σοβαρότητα της διαταραχής ροής ομιλίας μπορεί να διακυμαίνεται από μέρα σε μέρα αλλά και σε συνάρτηση με την επικοινωνιακή περίσταση. Η απώλεια ελέγχου της ροής παρατηρείται συχνότερα και με μεγαλύτερη ένταση δυσροών, σε περιστάσεις αυξημένης επικοινωνιακής πίεσης. Η αλληλεπίδραση και η επικοινωνία μεταξύ ομιλητή και ακροατή επηρεάζεται από την παρουσία των δυσροών. Το πρόσωπο που τραυλίζει, ως ομιλητής, συχνά αποφεύγει ευκαιρίες ή περιστάσεις επικοινωνίας που επιδεινώνουν συνήθως τον τραυλισμό λόγω άγχους και φόβου ενός επικείμενου επεισοδίου τραυλισμού ή του φόβου αρνητικής αντίδρασης ή αξιολόγησης από την πλευρά του ακροατή (κοινωνικό άγχος).

Συχνά ο ομιλητής επιλέγει να κρύψει τον τραυλισμό του, παρά το να τραυλίσει ανοιχτά μπροστά σε άλλους. Όσο ο ομιλητής αναπτύσσει στρατηγικές, όπως η αποφυγή περιστάσεων επικοινωνίας ή λέξεων με σκοπό να μειώσει τα περιστατικά τραυλισμού, τα συμπτώματα του τραυλισμού μπορεί σταδιακά να μειώνονται. Ωστόσο, τέτοιες δυσλειτουργικές, μη βοηθητικές στρατηγικές «διάσωσης» μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά τις επικοινωνιακές δεξιότητες του ατόμου και μακροπρόθεσμα την αυτοεκτίμησή του. Ο τραυλισμός συχνά επηρεάζει και τις κοινωνικές επικοινωνιακές δεξιότητες του προσώπου που τραυλίζει με αντίκτυπο στη βλεμματική επαφή, τη στάση του σώματος, τις ικανότητες ακρόασης, τη διατήρηση της σειράς στη συνομιλία, την ένταση της φωνής και τις κοινωνικές συμβάσεις. Είναι γνωστό ότι ο τραυλισμός συχνά έχει συναισθηματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις για το προσώπο που τραυλίζει που οφείλονται στην αναποτελεσματική επικοινωνιακή λειτουργία.

 
Να θυμάστε:

• Ο εξειδικευμένος λογοθεραπευτής παίζει σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση παιδιών και ενηλίκων με Διαταραχές Ροής της Ομιλίας και στην αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των Διαταραχών Ροής που επηρεάζουν την επικοινωνία τους. Οι εξειδικευμένες κλινικές του δεξιότητες βοηθούν στην ακριβή διάγνωση του είδους της διαταραχής στη Ροή της Ομιλίας και των επιπτώσεών της στην επικοινωνία, τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής του προσώπου με τη διαταραχή.
• Οι Δυσκολίες Επικοινωνίας αποτελούν έναν από τους κύριους λόγους μειωμένης πρόσβασης στην εκπαίδευση και έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, των σχέσεων με συνομηλίκους και της κοινωνικής ενσωμάτωσης. Οι λογοθεραπευτές αξιολογούν τον αντίκτυπο των Διαταραχών Ροής της Ομιλίας στη ζωή του ατόμου και συμπεριλαμβάνουν σαν στόχο στις θεραπευτικές παρεμβάσεις την αύξηση της λειτουργικότητας και τον περιορισμό της επίδρασης της διαταραχής στην καθημερινότητα του παιδιού ή του ενηλίκου με τραυλισμό ή βατταρισμό.
• Η θετική αλλαγή στην επικοινωνία έχει θετική επίδραση στη μάθηση, τις κοινωνικές δεξιότητες, τις σχέσεις με τους συνομηλίκους, τις επαγγελματικές ευκαιρίες, την αυτοπεποίθηση και συμπεριφορά.
• Η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση στα παιδιά μικρής ηλικίας συνεπάγεται καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. Ωστόσο, οι Διαταραχές Ροής της Ομιλίας μπορεί να γίνουν αντιληπτές ή να αρχίσουν να δυσκολεύουν την επικοινωνία του ατόμου σε μεγαλύτερη ηλικία. Η εξειδικευμένη θεραπεία απαντά στα αιτήματα των προσώπων με Διαταραχές Ροής Ομιλίας ανεξάρτητα από την ηλικία τους και η πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες θα πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμη. Κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορεί να κάνουν μεγάλη διαφορά στην ομιλία, την επικοινωνία, τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής και του μεγάλου παιδιού ή ενηλίκου. Η ηλικία δεν είναι περιοριστική.

 
Η υπηρεσία “Λόγος για Όλους” παρέχει εξειδικευμένα προγράμματα λογοθεραπείας για παιδιά και ενήλικες με τραυλισμό και βατταρισμό.